In Nederland laait af en toe de discussie op over actieve promotie van de fietshelm of zelfs over een helmplicht voor fietsers. De Fietsersbond heeft gerede twijfel over nut en noodzaak van deze maatregelen en maakt zich ernstig zorgen over de negatieve effecten van verplichte fietshelmen in Nederland Fietsland. Onderzoek in Zweden onder scholieren tot 15 jaar inzake de effecten van de helmdraagplicht ingevoerd in 2005 bevestigt de negatieve gevolgen:
Bij de helmplicht speelt eenzelfde probleem als bij ISA (automatische snelheidsdeken voor auto’s): de maatregel staat niet in verhouding tot het aantal te besparen levens. Ofwel iedereen moet bloeden (onnodige kosten helm, ongewenste fietsaccessoire, dalend fietsgebruik) om in theorie enkele levens te redden die in de praktijk ook gered kunnen worden met zinvolle maatregelen zoals het verbeteren van de fietsinfrastructuur.
In die grafiek is geen wijzigende trend te zien anders dan de licht dalende trend die vóór de invoering van de helmplicht ook al bestond. Geen versnelling, geen vertraging ofwel geen effect. Alle onderliggende onderzoeken hebben dus ten onrechte het nut van de fietshelm geproduceerd terwijl in de praktijk helemaal geen effect bereikt wordt.
Het probleem zit in de manier van wetenschappelijk onderzoek waarbij naar een gewenste uitkomst geschreven wordt om zo het idee van de maakbare samenleving in stand te houden. Als ik wil aantonen dat fietsers een gevaar op de weg zijn dan is het niet moeilijk een onderzoeksmodel te maken waarmee dit aangetoond kan worden. Tegelijk kan met hetzelfde gemak aangetoond worden dat fietsers juist bijdragen aan de verkeersveiligheid, gewoon een kwestie van een ander onderzoeksmodel. Het is daarmee een u-vraagt-wij-draaien systeem geworden waarbij het voor de onderzoeksinstellingen van levensbelang is om met de juiste resultaten te komen. Een ongewenste uitslag betekent immers dat de kans op vervolgopdrachten kleiner wordt.
Zo denkt men aan het invoeren van ISA, gebaseerd op het te simpele principe dat een lagere snelheid van auto’s tot minder letsel zal leiden, waarbij men alleen oog heeft voor de schijnbare voordelen en niet voor de vele nadelen. Het valt namelijk goed voor te stellen dat er weliswaar minder ernstig letsel optreedt maar dat er wel veel méér slachtoffers-met-minder-ernstig-letsel omdat automobilisten niet meer oplettend aan het verkeer deelnemen. In plaats van 200 doden en 10.000 ernstig gewonden worden het dan bijvoorbeeld 100 doden en 40.000 ernstig gewonden…
Mee eens dat dit “perverse prikkels” geeft maar zo ernstig al jij het lijkt te zien, zie ik het het niet, het is goed opletten waar de informatie vandaan komt.
Lijkt me beter de ISA discussie te voeren in het “Hoe krijg je ISA ingevoerd?” topic.
De roep om een helmplicht komt steevast uit medische hoek, omdat ze daar in aanraking komen met mensen met hoofdletsel. Het is echter helemaal niet bewezen dat een helm daar tegen gaat helpen. Met of zonder helm is een botsing in het verkeer levensgevaarlijk. Bovendien er nog al wat hypocrisie ten op zichtte van het dragen van helmen. In het wielrenwereldje vind men rijden zonder helm not done. Maar ondertussen zoeven er elektrische fietsers op snelheden van maar een paar kilometer per uur lager over de wegen zonder helm. En laten we het maar niet over snorfietsers hebben die zonder helm vrijwel allemaal boven de 30kpu rijden (en dat is dan nog vrij traag). Het beste wat je kunt doen om je te beschermen in het verkeer is niet een helm dragen, maar risico’s mijden. Niet op volle snelheid door bochten, anticiperen op fouten van anderen, niet gaan fietsen wanneer het glad is. Dat is allemaal veel effectiever dan het dragen van een helm. Dan heb ik het nog maar even niet over het bedienen van een smartphone tijdens het fietsen. Dat moet zsm verboden worden.
Helaas wordt er niet meer gekeken waar informatie vandaan komt. Neem het artikel van het AD onlangs over de cijfers van de politie dat pedelecs gevaarlijker zijn dan brommers. In dat artikel worden die cijfers niet getoond en er is ook geen verwijzing naar de bron bij de politie. Ga ik echter kijken bij de gegevens van de CBS dan kan ik niet anders concluderen dat brommers 3x vaker bij ongevallen betrokken zijn per afgelegde kilometer.
Ondertussen wordt zo’n nepnieuws-bericht van het AD overgenomen door vrijwel alle media. Hoe ernstig dat is kun je momenteel zien met de berichtgeving over de catastrofale opwarming van de aarde veroorzaakt door de mens.
Die grafiek zegt natuurlijk pas echt iets als er cijfers zouden zijn over het draagpercentage voor en na die invoering van de helmplicht.
Waarbij ik graag uit elkaar houdt dat de effecten van een helmplicht en de vraag of je daar voor of tegen moet zijn, heel iets anders is dan de vraag of het dragen van een helm kan helpen tegen ernstig letsel.
