Oorspronkelijk gepubliceerd op: https://www.fietsersbond.nl/nieuws/fietsknooppunten-in-de-negentiende-eeuw/
‘Topografie anno 1868, fietsknooppunten anno nu’ De winter leent zich wat minder voor recreatieve fietstochtjes. Dit jaargetijde is volgens conservator Reinder Storm bij uitstek geschikt voor ‘een historisch-cartografische expeditie door Nederland vanuit de leunstoel’. In de Historische fietsatlas van J.F.G. Eberhardt is het bekende fietsknooppuntennetwerk geprojecteerd op de grote, losse kaarten uit de 19de…
Respect voor het onderzoek, maar fietsen in de 19e eeuw waren een bezienswaardigheid en zeker geen vervoermiddel en fietsroutes bestonden niet, want auto’s waren er ook niet, misschien wel roekeloze ruiters. Gelukkig niet mijn tijd. 
Al vele jaren vraag ik me af waarom er in Kralingen bij de Hoflaankerk een erg oude wegwijzer van de ANWB heeft gestaan die de weg wees van Kralingen naar Gouda.
En niet naar de tussen Rdam en Gouda gelegen plaatsen
Nu vind je dat bordje alleen voor de fietsroute langs de autosnelweg naar Gouda.
De bordjes voor de recreatieve routes gaan over veel kortere afstanden.
Noot; Op de fotos van de gerestaureerde wegwijzer wijst de wegwijzer naar Kortenoord, bij de Waalhaven. Dat is wel de andere kant op.
In de download van Kromhouts atlas zie ik een leeg land met slechts enkele streepjes. Ik kan me niet voorstellen dat er voor fietsers geen andere wegen beschikbaar waren.
Helaas is het is me niet gelukt om een digitale indruk van de Topografische dubbelatlas te downloaden.
@fietserbill, de zuidplaspolder is pas in 1840 droog gelegd. De anwb is opgericht in 1883. De kaarten van Kromhout komen uit 1885. Misschien waren er nog geen befietsbare wegen (alleen boerenkarren sporen) of was men nog niet zover om doorgaande wegen aan te leggen. Men kon immers langs de IJssel over de jachtpaden van Rotterdam naar Gouda.
Er zullen in vroeger tijden sowieso minder befietsbare wegen zijn geweest. Paard en wagen hebben immers genoeg aan een zandpad.
De 19e eeuw omvat 100 jaar. Was de fiets voor 1880 in Nederland inderdaad een zeldzaam verschijnsel, in de 20 jaar daarna namen productie en bezit echter zeer snel toe (van 1 fiets op 1000 Nederlanders naar 1 op de 50) 
Roads were not build for cars.
Er zijn wegen dankzij de fietsers.
Het boek is nog steeds te koop.
Cyclists were the first group in a generation to use roads and were the first to push for high-quality leadership for roads.
Rolls-Royce, Aston Martin, Chevrolet, Cadillac and GMC, had bicycling beginnings.
The book researches the Roads Improvement Association - a lobbying group created by the Cyclists’ Touring Club in 1886 - and the Good Roads movement organised by the League of American Wheelmen in the same period.
Zelfs het vliegtuig is schatplichtig aan de fiets: de Wright brothers waren fietsenmakers 
Ik kon in de plaatselijke bibliotheek lenen De geschiedenis van Nederland in 100 oude kaarten
Ik vond het heel bijzonder om weer eens een boek van 3+ kilogram voor me op tafel te hebben liggen.
400 paginas verder denk ik dat de andere plaatsen er in die tijd niet toe deden.
In 1868 wordt er, nav de Luxembergse kwestie, een nieuwe kaart van NL uitgebracht.
Op die kaart zijn 130 plaatsen vermeld. Niet meer.
Schiedam, Rotterdam, Delft, en in oostelijke richting is Gouda dan de eerste plaats.
Tussen Rdam en Gouda was er nog een heel erg grote Zuidplaspolder.
Vijf meter onder Amsterdams peil, klei en laagveen, geschikt geacht voor veeteelt.
De routes die we tegenwoordig volgen op de fiets zullen pas zijn ontstaan nadat de Zuidplaspolder stukje bij beetje werd ingekaderd.
De eerste wegwijzer van Nederland (1894) zal de route over de dijk langs de Hollandse IJssel hebben aangeduid. Hetgeen betekent dat de wegwijzer alleen maar een symbolische betekenis moet hebben gehad.
Ter aanvulling op de bijdrage van TS.
Koopmans was vertegenwoordiger voor heel Europa van Western Wheelworks in Chicago, die de Crescent Cycles leverde. Het is aannemelijk dat hij de fietskaarten heeft laten maken om de verkoop van zijn fietsen te bevorderen.
Volgens mijn boek heeft hij niet te veel geld aan die kaarten willen besteden.
Naast de import van fietsen importeerde Koopmans ook zelfrijzend bakmeel.
1 like
Ik moet mij verontschuldigen voor de foutieve informatie die ik op 19 februari heb verstrekt.
De gerestaureerde versie van de allereerste richtingwijzer in Kralingen verwijst naar Kortenoord op de weg naar Gouda.
In die tijd reed er een treintram van het Oostplein in Rdam naar Gouda over wat we nu kennen als de Abraham van Ryckevorselweg/Schielandweg.
De oude fietsroute liep waarschijnlijk over de sGravenweg, parallel aan het spoor.
De plaats waar de sGravenweg de Schielandweg kruist bestaat nog steeds.
Zo troosteloos ziet Kortenoord er tegenwoordig uit.
De eerste wegwijzer staat bij de groene X linksonder op de kaart.
Ik ben erg teleurgesteld in het boekje van Eberhardt.
Hij heeft kaarten gebruikt op schaal 1:200000 (dus niet 1:50000)
Zonde van al het werk.
Zelfs de oude route die vlak langs mijn huis moet hebben gelopen, kon ik moeilijk traceren.
Uit deze periode (1868) is er ook een (militaire) stafkaart op schaal 1:25000 beschikbaar.
De Chromo Topgrafische kaart van het Koninkrijk der Nederlanden.
776 bladen. In kleur !
Op de kaarten die Eberhardt heeft gebruikt krijg je enerzijds de indruk dat Nederland nog helemaal moet worden ontgonnen. Anderzijds lijkt Nederland vol, omdat er zo veel tekst in de kaart staat geschreven.
Maar als je een recente topografische kaart over de kaarten van Eberhardt legt, zie je pas echt hoe de stedelijke bebouwing is toegenomen.
Tussen onderstaande plaatjes zit ongeveer 40 jaar
Werkelijk? Moest je in de jaren tachtig nog tol betalen? En waarvoor dan wel? Privaat terrein of …?
@Sjef, De tol is rond 1930 opgeheven.
Op aandrang van onwillige burgers.
Opstand tegen de tol.
De jaren 30 moeten een slechte periode voor de tolheffing zijn geweest.
In Berkel (nabij Pijnacker, Klapwijkseweg) werd sinds 1550 tol geheven.
In 1932 is de tol opgeheven.
Het hek is onlangs teruggeplaatst in het fietspad.
Alle politici die het een probleem vinden dat alleen automobilisten voor de weg betalen, kunnen direct aan de slag.
https://degroenzoom.nl/tol-t-meerhek/
De nieuwe locatie heeft helaas geen enkele relatie tot de fietsroutes van weleer.
Bedankt!